کتله خور،زیباترین غار آهکی جهان درخدابنده+عکس

غار عظیم و زیبای کتله خور در 165 کیلومتری جنوب باختری استان زنجان قرار گرفته که از طریق جاده آسفالته زنجان-سلطانیه خدابند-گرماب و از طریق جاده زنجان-بیجار-گرماب و همچنین از طریق جاده همدان-کبودر آهنگ نیز قابل دسترسی است که این غار از شهر گرماب .حدود 7 کیلومتر فاصله دارد.وجه تسمیه غارکتله خور

غار تاريخي و زيباي کتله خور يا نور خورشيد که يك غار خشكي – آبي است جديدترين غار کشف شده در محدوده استان زنجان مي باشد. اين غار يکي از زيباترين شگفتي هاي استان است که در دامنه کوه ساقيزلو در محدوده شهرستان خدابنده و 5 کيلومتري شهر گرماب، 155 کيلومتري جنوب شهر زنجان، 173 کيلومتري شمال همدان و 410 کيلومتري تهران واقع شده است. تحقيقات انجام شده بر روي غار، نشان از شکل گيري آن در دوران ژوراسيک (70 تا 120 ميليون سال پيش) دارد. اين غار قبل از سال 1300 هجري شمسي کشف و در سال 1330 هجري شمسي به ثبت رسيده است. غار كتله خور از لحاظ زيبايي، تعدد طبقات، كيفيت بلورها و قنديل ها، اولين غار آهكي جهان محسوب مي شود. غار كتله‌خور، يك غار آهكي است كه در برخي نقاط آن گل‌ رس و خاک هاي حاوي اكسيد آهن قابل مشاهده‌ است. اين غار از نظر سني تقريباً با غار عليصدر همدان هم سن است. غار كتله خور شباهت بسياري به غار عليصدر دارد ولي از دو جهت با هم تفاوت دارند. يكي اين كه غار عليصدر غاري كاملاً آبي و غار كتله‌خور غار تقريباً خشكي است و دوم اين كه آهک هاي غار كتله‌خور نسبت به آهک هاي غار عليصدر بسيار خالص‌ تر هستند، به همين دليل قنديل ها شفاف بوده و نور به راحتي مي تواند از آن ها عبور كند و اين نکته به زيباتر شدن غار كمک زيادي مي كند. شواهد و بررسي هاي انجام شده تاييد مي كند كه اين غار در نهايت به غار عليصدر همدان متصل است.
يكي از عجايب و زيبايي ‌هاي اين غار تعدد طبقات آن است. اين گونه غارها در جهان بسيار كم‌نظير هستند. به نظر مي رسد كه اين غار داراي 7 طبقه باشد، البته تاكنون تنها 3 طبقه آن كشف شده‌ است. تشكيل طبقات متعدد اين غار باعث شده‌ كه آب به طبقات زيرين نفوذ كرده و غار به يک غار خشک تبديل شود. بر اساس نظر پژوهشگران اين غار در مراحل اوليه تشكيل خود يك غار آبي بوده و در اثر انحلال آبي، گاهي اوقات توده‌هاي بزرگي از سنگ ها از توده اصلي جدا شده‌ و به مرور سبب خشك شدن غار شده اند. در حدود 700 متر اوليه غار، قطري حدود 70 سانتي متر دارد، به ‌طوري كه كوهنوردان اوليه غار، اين مسير 700 متري را به شکل سينه‌خيز طي كرده و مسير خود را با علامت گذاري مشخص كرده‌اند. شواهد به دست آمده از اين غار نشان دهنده اين است که 100 متر ابتدايي غار محل زندگي انسان هاي نخستين بوده است. اين موضوع را 80 اسكلت انساني كه در اين محل پيدا شده و هنوز همان جا نگهداري مي شوند، تأييد مي ‌كند.
غار کتله خور در يک مستطيل به ابعاد 2000×1500 متر به ‌وجود آمده و دهانه آن در ارتفاع 1700 متري از سطح دريا قرار گرفته است. اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌اي كه آب هاي فرورو حاصل از ريزش جوي غار را خارج ‌كرده و به رود شور مي ‌ريزد، 50 متر است. ورودي غار يک دهليز 4000 متري با سقفي كوتاه و چند دهليز فرعي است و پس از دهليز فرعي يک دالان وسيع 950 متري با سربالايي ‌هايي به ارتفاع 2 متر با گودال هاي خشک قرار دارد كه با دو شاخه 50 متري ادامه پيدا مي ‌كند. پس از عبور از يک سربالايي تالار وسيعي پوشيده از ستون، چكنده و چكيده (استالاكتيت و استالاكميت) نمايان مي شود. در داخل تالار كوچک بلورين كه به تالار ستون ها چسبيده، چاهي به عمق 8 متر وجود دارد كه احتمالاً محل خروج آب هاي فرورو سازنده غار است.
چشمه‌هاي آب بسيار زلال در اطراف اين غار، حفره‌هاي متعدد طبيعي قنديل هاي زيبا و شفاف آهكي و استالاكتيت‌هاي گُل‌كلمي از ويژگي هاي بارز اين غار است. (تصوير شماره 13) در حال حاضر اين غار از سه قسمت ورزشي، تفريحي وفرهنگي تشكيل شده‌ است. بخش ورزشي آن كه حدود 4 كيلومتر است تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره ‌نوردان قرارمي ‌گيرد البته هنوز انتهاي آن كشف نشده ‌است. بخش تفريحي غار كه گفته مي شود تنها يک سوم كل غار و حدود 2 كيلومتر مسير مستقيم است مورد بازديد عموم مردم قرار مي ‌گيرد. بخش فرهنگي غار كه در بخش جنوبي آن قرار گرفته، دالاني طبيعي است و جهت برگزاري مراسم مختلف مورد استفاده قرار مي ‌گيرد. اين دالان هيچ گونه راه خروجي به بيرون ندارد و راه خروجي آن به صورت مصنوعي كنده شده اما خود دالان طبيعي است. غار كتله خور از جمله ديد ني هاي جالب استان زنجان است كه در منطقه خدابنده واقع شده است و بازديد كنندگان آن معتقدند كه غار مزبور بسيار شگفت انگيز بوده و سفر به اين منطقه بدون بازديد از اين غار، سفري ابتر به شمار مي آيد.

کتله خور بر اساس برسیهای انجام گرفته معانی مختلفی مثل :تپه خورشید-روستای بدون خورشید و غیره که مناسبترین معنی بدست امده یک کاربرد ترکی بوده که کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندیهای راحت و دنج می باشد.

طبق نظریه های علمی و نقشه های زمین شناسی غار کتله خور در دل کوه ساقیزلو در آهکهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود 30 میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد.سال پیدایش این غار برای اولین بار توسط انسان معلوم نمی باشد ولی مردمان این گرماب ز سال پیدایش در این غار رفت و امد داشته و گفته های افراد مسن گرماب و روستاهای اطراف که به گفته آنان پدران و بزرگان آنان نیز از رفت و امد مردم منطقه در این غار تعریف می کردند این موضوع را اثبات رسانده است و همچنین داستانهایی از خود ساخته و پرداخته بودند و چندین با ر اتفاق افتاده بود که از اهالی در این غار رفته و هنگام برگشت نتوانسته بودند راه را پیدا کنند و بعد چند روز توسط اهالی گرماب پیدا شده بودند. دهانه ورودی غار کتله خور به صورت طاق مثلثی شکل به قطر 70 سانتیمتر بود که تنها راه دسترسی به داخل غار بوده و هست و سیلاب یا رودخانه کوچکی که از جلوی ورودی غار رد می شده باعث شده بود.

که دهانه این غار کمی بالاتر و در دامنه کوه قرار بگیرد. که بعدا این سیلاب از قسمتهای بالاتر منحرف گردید. این دهانه تا سال 1372 به صورت طبیعی بود که از این سال توسط معاونت عمرانی استانداری زنجان تعویض و باز گشایی گردید و در کاوشهای اولیه توسط ای ارگان در حدود 15 متر اولیه مسیر به سمت چپ جدا می شده که به دهلیز کنار غار مربوط می شد , گه بعدا به موازی ورودی غار نیز راهی از بیرون به این دهلیز باز شد که الان به صورت سالن انتظار استفاده می شود .ورودی اولیه این دهلیز به منظور جلوگیری از آسیبهای احتمالی بسته شده است. این مکان را افراد محلی یورت یری می گفته اند که به زبان ترکی به معنی محل زندگی افراد یا ابا و اجدادا طلاق می شود که تعدای اسکلت انسان و تکه های سفال قدیمی در این محل پیدا شده و بر اساس بررسیهای انجام گرفته متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می باشد که در این مکان گم یا دفن شده اند. تشکیل غار برای اولین بار بر اثر نفوذ آب اسید دار و انحلال توده های اهک ایجاد شده که رگه های سفید رنگ کف همین آب در دیواره های طبقه اول که در بعضی قسمتها به صورت چند خط سفیدی بوده و نشان دهنده دفعات تخلیه آب به طبقات پائین می باشد و در دراحل بعدی زمین شناسی آب طبقه اول از قسمتهایی که قابل انحلال بوده و الان نیز به اصطلاح زمین شناسی که این مناطق تقریبا بالا کشیده شده آب طبقه اول از قسمتهائی که قابل انحلال بوده و الان نیز به اصطلاح زمین شناسی به صورت پر نور در کف دهلیز های طبقه اول مشاهده می شود به قسمتهای پائین تخلیه گردیده و همین آبهای کربتانه با عث انحلال اهکهای توده ای و تشکیل طبقات پائین این غار گردیده است که همین اتفاق در طبقات پائین نیز اتفاق افتاده است و هم اکنون این غار به صورت سه طبقه خشک و طبقه چهارم به بعد مسیرهائی نیز به صورت آب بوده و زمین شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیر زمینی نیز داده اند که در سال 2003 میلادی حدود 30 کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین شناسان آلمانی و سوئیسی نقسه برداری شد و از سال 72 تاکنون تقریبا 2/5 کیلومتر آن بهصورت رفت و برگشت آماده بازدید شده است.که ورودی این غار تا سه راهی اول مسیر به حالت سینه خیز بوده و تمامی سقف و کف قسمتهایی از کف غار دستکاری کردیده که رفته رفته دستکاری داخل غار کم شده و به صورت طبیعی با نور پردازیهای انجام گرفته قابل بازدید می باشد.گفته می شود این غار از لحاظ وسعت دومین غار جهان و از لحاظ زیبائی اولین غار جهان شناخته شده است که گشت و گذار و دیدن پدیده هی داخل غار اعم از دهلیزها و گذرگاهها و وجود ستون های عظیم و وجود استاتگیت ها (چکنده ها ) و استلاگمیته (چکیده ها) به رنگهای مختلف و تعدادی قندیلهای تو خالی و نیسانی که جز کمیاب ترین قندیلها بوده و به لحاظ منحصر به فرد بودن جلوه ویژه ای با غار می دهد. طرز تشکیل این نوع استلاگتیتها گاهی به سمت های مختاف رشد کرده و در سقف غار بافتهای زیبائی را پدید آورده است. و در آمدن قندیلها به اشکال مختلف مثل شیر خوابیده , پنجه شیر , پای فیل , لباس عروس , قلع شمع , سگ شکاری , دست شیطان , نخل سوخته ] مریم مقدس , دوجادوگر , سفره عقد و عروس و داماد و گفته های زمین شناسان فوق از لحاظ پیدا نشدن انتهای غار وجود مسیرهای دیگر این مهم را ثابت می کند . همچنین فسیلهایی نیز در داخل غار پیدا شده که چند مورد آن اسکت جانوران امروزی نبوده و متعلق به دوره های قبل می باشد که تشخیص کامل آن مستلزم بررسیهای لازم می باشد و چند مورد آن به طور طبیعی از بین رفته و تنها مورد کامل آن نیز متاسفانه بدلیل رفت و آمد افراد قبل از حفظ و احیای دولت که این رفت و آمد هانه اینکه به صورت نا آگاهانه بوده باعث از بین رفتن سر این جانور شده است و از فسیلهای دیگر وجود دو کفه ای ها را در این غار می توان گفت که نمونه ای از دو کفه ای ها به نام پکتن بوده که فقط متعلق به اواخر دوره سوم زمین شناسی می باشد و در بر آورد سن غار نیز بسیار کمک کرده واکنون تنها موجود داخل غار به علت نبودن تغذیه و نور کافی فقط خفاش می باشد. که درزمان غروب جهت تغذیه در ورودی غار رفت و آمد دارند. آب و هوای داخل غار در قسمتهای مختلف متفاوت می باشد. مثلا در ورودی به دلیل چرخش هوا تا 4000 متری به صورت تقریبا خنک بوده و از 11 درجه شروع و در قسمتهای جلوتر که رطوبت حدود 90 درصد می باشد که در حال حاضر رشد ندارند.کلیه قندیلهای غار در جند نوع بوده که بخشی به صورت گل کلمی می باشد که در حال حاضر رشد ندارند. کلیه قندیلهای داخل غار حاصل رسوبات آهکی می باشد که در حال حاضر رشد ندارند. کلیه قندیلهای داخل غار حاصل رسوبات آهکی که در مرحله اول از برخورد آب اسیددار با آهک به حالت بی کربنات محلول بوده و بعد از گذشتن از لابه لای سنگها و طی کردن مسیرهای طولانی در سقف غار قرار گرفته و بعد از کم شدن فشار و از دست دادن گاز به صورت کربنات کلسیم در سقف غار استلاگتیتها را تشکیل داده و مقداری ار رسوبات نیز به کف غار چکیده و استلاگمیتها را به موازات استلاگتیتها تشکیل می دهد که بعد از رشد و بهم رسیدن این فندیلها پس از گذشت چندین سال ستونهای آهکی تشکیل می شوند که برخی از این قندیلها در اثر داشتن ناخالصیها رنگهای مختلف به خود گرفته اند و آنهایی که ترکیبات همراه نداشته اند و یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه بسیار شفاف مشاهده می شوند.قندیلهای گل کلمی به خاطر عدم رسوب گذاری رشد نداشته و قبلا تشکیل هر میلی متر از این نوع قندیلها 30 سال طول می کشیده است.ولی استلاگتیتها و استلاگمیتهای غار که قندیلهای قلمی و نسانی ار این نوع می باشند اکنون فعال بوده و هر 7 سال یک میلی متر ار آن تشکیل می شود که البته این رقمها برآوردی تقریبی می باشد.زیرا رشد قندیلها به خیلی شرایط مانند قابل نفوذ یا غیر قابل نفوذ بودن سقف غار و غلظت بی کربنات محلول و سرعت آب و قابلیت نفوذ جهت نگهداری رسوبات و غیره بستگی دارد.