دیدگاههای مختلف درباره وحدت

وحدت به معنا و مفهوم يكتائي و يگانگي است . اين اصطلاح در زبان فارسي به ويژه در حوزه سياسي به معناي اتحاد و همبستگي اجتماعي ميان ملت ، امت و شهروندان جامعه و يا كشورو يا كشورها وجوامع به كار مي رود.

اشراق آنلاین:

وحدت ، اتحاد

وحدت به معنا و مفهوم يكتائي و يگانگي است . اين اصطلاح در زبان فارسي به ويژه در حوزه سياسي به معناي اتحاد و همبستگي اجتماعي ميان ملت ، امت و شهروندان جامعه و يا كشورو يا كشورها وجوامع به كار مي رود . اين رو هرگاه سخن ازوحدت در حوزه علوم سياسي و اجتماعي به كار مي رود به معناي اتحاد است¹ .

اتحاد درلغت به معني با هم بودن ،يكي شدن و به هم پيوستن آمده است

وحدت و اتحاد از منظرقرآن كريم

ازنظر قران كريم ، انسانها از جنس مذكرومؤنث آفريده شده اند². ومردمان امتي واحد ويگانه بوده اند³. و تمايز رنگ و زبان آنان نه مايه امتياز و نه نشانه ي برتري است ، بلكه نشانه هاي قدرت الهي است⁴ . چند گونگي قبيله اي و طايفه اي ، راهي براي شناسائي بهتر و هماهنگي و همگرائي است⁵. هرملتي به جهات چندي پديدار مي گردد. چنانكه امتها و شرايع نيز به جهات شرايط زماني ، روحيات ، مقتضيات روحي و رواني ، انسان پديد آمده است⁶ . قرآن مي كوشد تا همه ي انسانها را در نهايت در يك جامعة جهاني واحد گرد آورد وجهاني شدن به عنوان يك فرايند طبيعي و جهاني سازي به عنوان يك برنامه اسلامي مورد تاكيد و تأييد قرآن و اسلام است . قرآن از انسانها مي خواهد كه درنهايت با حفظ اصول و در نظر داشتن اختلاف هاي ملي و حتي شريعتي خود، در يك اجتماع كلان و واحد انساني جهاني گرد هم آيند و به اصول و ارزشهاي مشتركي توجه كنند. از اين رو مردم را به كلمه ي يگانگي فرا مي خواند.⁷

قرآن دركنار برنامه هاي تشريعي ، پيروان شريعت هاي مختلف را به گرد آمدن بر نقاط مشترك با يكديگر فرا مي خواند⁸. و بدين ترتيب ، بنياد جامعه جهاني آرام و امن همراه با احترام متقابل به فرهنگ ها و مليت ها را پي مي ريزد و خودرا كتاب مصدق مي نامد ⁹. پاك شمردن طعام اهل كتاب¹⁰ و مجاز شمردن معامله و داد و ستد با ايشان¹¹ و نهي از مجادله و درگيري ها كلامي واهانت به مقدسات و فرهنگ هاي ايشان را حرام دانستن¹² ، گام هاي اساسي اسلام و قرآن براي ايجاد جامعه ي جهاني انساني است .

براي رسيدن به اين مقام و هدف انساني ، بايد نخست اين انسجام و همه رنگي ميان ملت هاي اسلامي پديدار گردد وامت اسلام با مليت هاي مختلف خود با يكديگر منسجم شوند. از اين رو براي رسيدن به انسجام اسلامي ، طرح وبرنامه هاي مختلف ومتنوع را ارايه مي دهد . بسيار ي از گزاره هاي قرآني بيان كننده ي عوامل انسجام اسلامي است ؛ چنانكه بسياري از آموزه هاي دستوري قرآن نيز در اين راستا قابل تحليل و تبيين است . قرآن ، همه ي كساني را كه شهادتين را بر زبان جاري كرده و اسلام را با حقيقت جانشان پذيرفته باشند ، مؤمن و مشمول حكم انسجام اسلامي مي داند؛ يگانگي و انسجامي كه در سايه ي وحدت عقيده ، مؤمنان را برادران يكديگر مي خواند¹³و بر تعاون و همكاري و همياري در پارسائي و نيكي دعوت مي كند¹⁴ .

اين همه براي آن است كه امت ، تركيبي از ملت ها و فرهنگ ها و اقوام مختلف است كه دريك راه و روش و هدف مشترك گرد هم آمده و نتوانسته اند گروه بزرگي از آنكه به صورت تجسمي خود نمايي كند ، به شكل روحي و رواني تحقق مي يابد . قرآن ، پيوند مؤمنان را پيوند دلهايي دانسته است كه از استحكام و استواري خاصي برخوردار مي با شند ¹⁵. اين موهبتي الهي و معجزه اي خداوندي است كه خداوند با تصرف در دلهاي مؤمنان ايجاد كرده است ؛ زيرا نمي توان اين انسجام و يگانگي را كه رنگ خدايي دارد ، جز با معجزه ايجاد كرد . از اين رو خطاب به پيامبرش مي فرمايد كه اگر تمام گنج ها و ثروت هاي زميني را انفاق مي كردي ، نمي توانستي اين انسجام و يگانگي و هم رنگي را پديد آوري ، زيرا اين گونه يگانگي با پول فراهم نمي آيد¹⁶ . همگرايي ايجاد شده ، همگرايي روحي و رواني است كه به عنايت پرودگار ايجاد مي شود و اين در صورتي تحقق مي يابد كه ملت ها بر دين تأكيد ورزند و اصول آن را مورد توجه قرار دهند¹⁷.

وحدت و اتحاد در كلام پيامبر (ص)

دركارنامه ي درخشان پيامبر اعظم حضرت محمد (ص) آثاري عظيم و بزرگ از تلاش و فعاليت هاي دقيق و عميق براي هموار ساختن راه هاي وحدت و يكدلي واتحاد و پيوستگي مسلمانان مشاهده مي شود پيامبر اكرم(ص) سعي وافر داشتند كه اقوام و اقشار و ملل مختلف مسلمان را به صورت « پيكر واحد ‌‌» با هم متحد و منسجم سازد و از هرگونه تفرق و تشتت بازدارند . درنگاه پيامبر (ص) ، به همان ترتيب كه اتحاد و به هم پيوستگي عامل قدرت و صلابت اسلام و مسلمانان مي گردد و قلوب اهل ايمان را به هم نزديك وصميمي مي سازد و به زندگي و حيات اجتماعي آنان نشاط و طراوت مي بخشد تفرقه و پراكندگي ، عامل ضعف وتزلزل اسلام و مسلمين مي گردد و دلهاي اهل ايمان را از هم دور مي كند و لحظات زندگي آنان را با سردي و فاصله و تنش مي آميزد . از ديدگاه پيامبر (ص) ، تعصبات نژادي ، گرايش هاي نا معقول و تند و افراطي نسبت به زبان و قوم و مليت خويش ، يكي از بزرگترين موانع اتحاد مسلمانان محسوب مي شود .

پيامبر عظيم الشأن اسلام فرمودند : « اي مردم همه شما فرزندان آدم هستيد و آدم از خاك آفريده شده است . عرب را بر غير عرب هيچ فضيلت و برتري نيست ، مگر به تقوا و پاكي ».¹⁸

و درجاي ديگر فرمودند : « الجماعت رحمه و الفرقه عذاب¹⁹ ؛ وحدت و اتحاد ( باعث نزول ) رحمت و تفرقه ( موجب ) عذاب است »

نيز آن خاتم رسولان فرموده اند: « ثلاث لايغل عليهن قلب امري مسلم : اخلاص العمل لله و النصيحه لا ئمه المسلمين و اللزوم لجماعتهم ؛ سه چيز است كه هرگز دل مسلمان در مورد آنها خيانت نمي كند : خالص كردن عمل براي خدا و خير خواهي براي پيشوايان مسلمان و همراهي و ملازمت با جماعت مسلمين ».²⁰

رسول اكرم ( ص ) در مورد اتحاد مسلمين فرمودند : « من فارق جماعه المسلمين فقد خلع و بقه الاسلام من عنقه . قيل : يا رسول الله ، و ما الجماعه المسلمين ؟ قال : جماعه اهل الحق و ان قلوا؛ هركس از اجتماع مسلمانان دوري كند ، ريسمان اسلام را از گردن خود باز نموده است . گفته شد: اي فرستاده خداوند مرا از جماعت مسلمين چيست ؟ فرمودند: حق گرايان ، هرچند در اقليت باشند . » ²¹

وحدت و اتحاد در كلام امام علي (ع)

به شهادت تاريخ ، حضرت علي (ع) ، بزرگ پرچمدار وحدت و انسجام ميان مسلمانان و جامعه ي اسلامي بودند . آن حضرت درباره ي ناكثين ، كه اول بيعت نمودند و بعد بيعت خود را شكستند ، فرمودند: « اين گروه همگي با امارت و حكومت من مخالف بودند ، اين عيبي ندارد ، من تا روزي مخالف را بر مي تابم كه به صورت صفوف به هم پيوسته ي اتحاد مردم لطمه وارد نشده و تشتت در جامعه ايجاد نشود و نيروهاي خود را پاره پاره نكنند . و اگر آنها براي رأي سست و بي پايه ي خود اصرار ورزند و به هدفشان برسند و بتوانند مردم را گروه گروه كرده ، آن ها را متفرق و نسبت به آينده نا اميد سازند ، آن روز نظم عمومي به هم مي خورد و پايه هاي نظام سست مي شود و جامعه به عقب بر مي گردد و اين چيزي نيست كه بتوان آن را تحمل كرد ».²²

از نظر امام علي (ع) اتحاد عامل شوكت و عزت و سربلندي جامعه اسلامي است ، ايشان در يكي از خطبه هاي خود فرمودند : « و العرب اليوم و ان كانوا قليلا فهم كثيرون بالاسلام عزيزون بالاجتماع ؛ عرب امروز گرچه از نظر تعداد اندك اند ، اما با نعمت اسلام فراوان و با اتحاد عزيز هستند .²³

حضرت علي (ع) نه تنها در زمان حكومت ، بلكه قبل از حكومت هم، وحدت بين مسلمين را حفظ نمود و به خاطر مصالح اسلام ، 25 سال خانه نشيني اختيار كرد . همچنين در احاديث و رواياتي كه از خود به جا گذاشت بر لزوم وحدت و انسجام بين امت اسلامي تأكيد فراواني داشت .

حضرت علي (ع) در آخرين وصيتش خطاب به فرزندانش مي فرمايد : « او صيك يا حسن و جميع ولدي و اهلي و من يبلغه كتابي بتقوي الله ربكم ولا تموتن الا و انتم مسلمون و اعتصموا بحبل الله جميعا ولا تفرقوا » ؛ وصيت مي كنم تورا اي حسن و تمام فرزندان و خويشانم را و هركه پيام من به او مي رسد ، به تقواي خدا كه پروردگار شماست و اين كه نميريد ، مگر در حالي كه مسلمان باشيد . و همگي به ريسمان الهي چنگ زنيد و متفرق نشويد .²⁴

وحدت و اتحاد در كلام امام و رهبري

امام خميني ( ره) به عنوان مصلح و احياء گر اسلام در قرن حاضر ، به مسئله وحدت بين مسلمين عنايت خاصي داشتند و گام هاي اساسي براي تحقق آن برداشتند و وحدت را ضرورتي عقلي و شرعي براي جامعه ي اسلامي مي دانستند .

امام خميني(ره) در اين زمينه فرمودند :« اين كه مهم است اين است كه تنها اين نباشد كه همه با هم در يك امري مجتمع باشيد و متفرق نباشيد ، امر اين است كه همه باهم اعتصام به « حبل الله » بكنيد . راه ، راه حق باشد و توجه به حق باشد واعتصام به را ه حق باشد » .²⁵

وحدتي كه بيش از هر چيز مورد تأكيد وتوجه امام قراردارد ، وحدت مسلمانان يا همان وحدت امت اسلامي است .

از نظر امام ، هر اجتماعي مطلوب نيست ، بلكه جمعي مطلوب است كه حول محور الله باشد: « هر اجتماعي مطلوب نيست ، و اعتصموا بحبل الله مطلوب است … مردم را دعوت كنيد به وحدت و دعوت كنيد به اينكه گروه گروه نشويد » .²⁶

به نظر امام خميني (ره) وحدت ابزاري است براي حفظ اسلام : « ما براي دفاع از اسلام و ممالك اسلامي و استقلال ممالك اسلامي در هر حال مهيا هستيم ، برنامه ي ما كه برنامه ي اسلام است ، وحدت كلمه ي مسلمين است ، اتحاد ممالك اسلامي است ، برادري با جميع فرق مسلمين است .²⁷

آراء متفكران جهان اسلام پيرامون وحدت و اتحاد مسلمين

ذكر اقوال شخصيت هاي مهم علمي جهان تشيع و تسنن به عنوان رهبران معنوي اين گروه عظيم در باره اهميت مسئله انسجام اسلامي براي روشن شدن بيشتر ضرورت انسجام و اتحاد براي مسلمين امر ضروري است .

پژوهش گر اهل بيت ، علامه اميني(ره) در اين باره مي فرمايند: « من تمام عمرم را در را ه وحدت و برادري شيعه و سني صرف كرده ام و از هر پيامي كه موجب وحدت آنان گردد و هرعقيده اي كه آنان را در آغوش گيرد ، دفاع و حمايت كرده ام … » .

شيخ محمد عبد شاگرد سيد جمال الدين اسد آبادي مي گويد: « تفرقه و ضعف مذاهب و دين ، از دسايس بيگانگان است . بيگانگان كوشيده اند فرق مختلف اسلامي را با تفرقه اندازي ضعيف كنند و … »

شيخ محمد غزالي مصري با شكوه از جدال هاي ديني مي گويد: « دين امر به زدودن شقاق و نزاع مي كند و به وحدت و همبستگي دعوت مي نمايد…