درباره خدابنده ومرقدمطهر حضرت قیدار نبی جد بزرگ پیامبر اسلام(ص) بیشتربدانیم

در جنوبی ترین نقطه استان زنجان، مرقد مطهر حضرت قیدار نبی جد بزرگ پیامبر اسلام(ص) گردشگران و مسافران نوروزی را به سفری معنوی به سوی خود می خواند.در جنوبی ترین نقطه استان زنجان، مرقد مطهر حضرت قیدار نبی جد بزرگ پیامبر اسلام(ص) گردشگران و مسافران نوروزی را به سفری معنوی به سوی خود می خواند تا مسافران دیار شیخ اشراق در مسیر رفتن به زادگاه این فیلسوف بزرگ جهان از زیارت حضرت قیدار نبی بی بهره نمانند.

به گزارش اشراق آنلاین،شهرستان خدابنده يكی از شهرستان های جنوبی استان زنجان است که از شمال به شهرستان های ايجرود و ابهر، از خاور و شمال خاوری به شهرستان ابهر، از جنوب خاوری به شهرستان بویین زهرا (استان قزوین)، از جنوب به استان همدان و از باختر به شهرستان بیجار(استان کردستان) محدود می شود. خدابنده به طورکلی یک ناحیه کوهستانی است که از ارتفاعات و قله های متعددی برخوردار است.

شهرستان خدابنده که نام آن را از ایل «خدابنده ‌لو» می‌دانند که زمانی در این دیار سکونت داشته و هم ‌اکنون نیز در بخش بزینه‌رود شهرت خدابنده بیشتر از سایر فامیلی‌ها مشاهده می‌شود. اما به روایت دیگر خدابنده برگرفته از نام سلطان محمد خدابنده (الجایتو) از نوادگان مغول است که بعد از پذیرش دین اسلام نامش را به محمد خدابنده تغییر داده است و مقبره وی همان گنبد بزرگ و تاریخی سلطانیه است.

مرکز شهرستان نیز با توجه به وجود آرامگاه حضرت قیدار نبی(ع) فرزند حضرت اسماعیل و نوه حضرت ابراهیم خلیل‌اله به قیدار مشهور شده است. در منطقه خدابنده استقرار یکجا نشینی مطلق در اواخر هزارۀ چهارم و اوایل هزارۀ پنجم قبل از میلاد شناسایی شده و مورد بررسی قرار گرفته است. بقایای زیستی و تمدنی تپه «تکمه تپه» در قشلاقات افشار و تپۀ « امان» خدابنده نمایانگر تمدن شایانی است که آثار تکنیکی و هنری آنها انسان قرن بیست و یکم را به تحسین وامی‌دارد.

مدارک باستان‌شناسی و متون تاریخی ناشی از  رونق و حیات این منطقه جغرافیایی در سرتاسر دوران اسلامی به ویژه در قرن‌های چهارم، در دوران حکومت گنکریان و قرن پنجم تا هشتم هجری در دوران حکومت سلجوقیان و ایلخانان بوده ودر حد شکوفایی از نظر سیستم اقتصادی و مظاهر فرهنگی و هنری به حیات ادامه داده است

در قرن هفتم و هشتم هجری همین رونق منطقه‌ای است که توجه ایلخانان مغول را به خود جلب نموده است. سجاس و سهرورد دو شهر تاریخی شهرستان خدابنده هستند.

شهرسهرورد:

شهر سهرورد معروف به قره‌قوش از نظر قدمت، تاریخی‌ترین و یکی از بزرگترین مناطق شهرستان خدابنده به شمار می‌رود که آثار قدیمی و تاریخی بسیاری دارد و زادگاه عارف و حکیم فرزانه، سالک شوریده دل ابوالفتوح شیخ شهاب‌الدین سهرودی مصنف کتاب ممتاز حکمت الاشراق است.

کرسف:

شهر کرسف، در 12 کیلومتری جنوب غربی خدابنده قرار دارد. این منطقۀ کوهستانی مقر حکومت خوانین امیر افشار بوده است. در کرسف قلعه‌های متعددی به چشم می‌خورد که هر یک به نوبۀ خود شاهد خاطرات تلخ گذشته است و در صدر این قلعه‌ها قلعۀ «فریک بلاغی» بیش از همه قلعه‌ها نمایان است که در وسط باغی مسطح و به سبک بسیار جدید بنا شده که فعلاً بلااستفاده می‌باشد .

در اوایل قرن دهم هجری به لحاظ نقل و انتقالات ایلات نا آرام مناطق که به منطور ایجاد امنیت و جلوگیری از شورش‌های محلی از سیاست‌های زمامداران وقت بوده، این منطقه نیز از این پدیدۀ سیاسی متأثر شده و طوایف گوناگونی از جمله افشارها و شاهسون‌ها را در خود جای داده است.از نظر نژادی با توجه به سوابق تاریخی منطقه و نقل و انتقالات سیاسی ایلات، مردم منطقه از نظر قومیت یک دست نیستند و اختلاطی از اقوام مختلف هستند و ایلات خدابنده‌لو و افشار با اقوام بومی در هم آمیخته و نژادی را پدید آورده که از نظر تیپولوژی با نژاد موسوم به زنجانی دقیقاً قابل مقایسه است.

شهرستان خدابنده با داشتن تاریخ کهن، دارای آثار و ابنیۀ تاریخی و یا باستانی فراوان است. آثار تمدنی عصر نو سنگی در منطقه، از هزارۀ پنجم قبل از میلاد روشن و مشخص شده است که از دستمایه‌های آن سفال‌های قرمز و نخودی رنگ منقوش به نقوش سمبلیک و پیچيده‌ای را می‌توان عنوان کرد که معرفت کنونی ما قادر به تشخیص و درک پیام آن‌ها نیست. کاشی‌هـــای مطلا از تپۀ نور و سفال سلطان آبادی بسیار جالب از تپۀ نور آباد خدابنده مؤید رونق اقتصادی، فرهنگی و هنری منطقه در قرن هفتم و هشتم هجری است.

 بقعه حضرت قیدار نبی (ع):

بنای بقعه متعلق به قیدار ابن اسماعیل ابن ابراهیم (ع) از پیامبران الهی و سی امین جد حضرت رسول اکرم (ص) است. که این مسئله با استشهاد 65 نفر از علمای طراز اول مورد تأئید قرار گرفته‌است همچنین در کتاب جلاء العلوم تألیف محمد باقر مجلسی نبز به همین منوال شجره قیدار نبی را به ابراهیم نسبت داده است.

مفاهیم و سبک گچ‌بری‌های شبستان قابل مقایسه با کارهای دوران صفوی است و این بقعه در اوایل قرن هشتم هـ. ق (سال719) به دستور بلغار خاتون تجدید بنا شده سپس گنبد آن در سال 751 هـ . ق به دست استاد تیمورخان سلطانیه‌ای احیاء و در قرن 11هـ . ق گچ‌بری شده است. گنبد این بقعه در عین سادگی بسیار جالب و به سبک خاصی ساخته شده و از نوع گنبدهای زنگوله‌ای است.

بقعه قیدار نبی از نظر اموال فرهنگی یکی از بقاع معتبر است و دو کتیبه سنگی در بقعه وجود دارد که یکی در ضلع جنوبی شبستان و دیگری در ضلع فضای نخستین نصب شده است.

این بقعه دارای ضریح است که از چوب گردو ساخته شده و طول آن در حدود2 متر و عرض تقریبی 70/1 متر می‌باشد. نقوش در آن به روش حکاکی نشان داده شده و سطح جانبی این ضریح با استفاده از موتیف‌های اسلیمی مزین شده و در قسمت فوقانی ضریح کتیبه‌ای به خط نسخ نوشته شده است.

مسجد جامع خدابنده:

این مسجد در ضلع شرقی بقعه نبی (ع) در شهرستان خدابنده واقع است که در سال 1321 هـ.ق در دوران محمدعلی شاه قاجار با نظارت امیرجهانشاه خان افشار (که فئودال منطقه بوده) از اعتبارات موقوفه قیدار نبی ساخته شده است. این مسجد به سبک مساجد شبستانی می‌باشد و آجر کاری شبستان به شیوه بسیار عالی طراحی گردیده است. مسجد جامع خدابنده دارای یک سر در و دو مناره به سبک بناهای دوران قاجاریه است. در ضلع غربی مسجد هشت واحد حجره برای تربیت طلاب علوم دینی اختصاص داده شده است

ابنیۀ باستانی شهر تاریخی سهرورد:

آثار قدیمی بازار یا پناهگاه زیر زمین مفصل بهنام دیزالیج قزل تپه که آثار قدیمی در زیر آن موجود است.

قلعۀ کیان که طبقۀ فوقانی آن خراب شده و به صورت تپه در آمده است. یک عدد کاشی مکتوب از آنجا بدست آمده که به خط درشت نوشته شده هدیۀ سهروردی به دربار شاه قلعه تاج که ظاهراً حکام آن زمان در آن‌جا تاجگذاری می‌کردند.

تعدادی از سنگ‌های مکتوب با خط برجسته که قدمت تاریخی سهرورد را از 800 سال پیش نشان می‌دهد.

دربار معروف “دردر”

این اثر تاریخی اثری قدیمی با پوشش ساروج بنام اسیران در سهرورد است که ظاهراً در حمله مغول اسراء در آنجا نگهداری می‌شدند.

آثار و ابنیه تاریخی شهر سجاس:

مسجد جامع سجاس که مربوط به اوایل قرن پنجم هجری قمری و دوران سلجوقیه در حدود سال 478 هـ ق می‌باشد. قبرستان تاریخی شهدا واقع در شهر سجاس که از شهدای حملۀ مغول به ایران می‌باشد در قسمت جنوب غربی شهر فعلی سجاس قرار دارد.

مسجد جامع سجاس:

اين بنا در شهر سجاس واقع شذه و از بناهاي ارزشمند دوره سلجوقي است. بنای مسجد گنبد خانه مربعي به ابعاد تقريبي 5/9 *5/9 متر است كه با گنبد بلندي پوشش  یافته است. با توجه به آثار موجود، در اصل، بناهاي ديگري به اين گنبد خانه متصل بوده که امروزه از بين رفته است. گنبد خانه، در اضلاع شرقي،غربي، غربي و شمالي درگاههايي داشته كه درگاه هاي شرقي و غربي آن مسدود شده است. گنبد با واسطه چهار فيلپوش بر روي جرزهاي چهارگانه استوار شده و پا طاق فيلپوش ها بر روي تخته قطوري كه با ديوار 45 درجه زاويه دارد، قرار داده شده است.

اين مسجد از نظر گچبري و كتيبه ها بسيار ارزنده و قابل توجه است. چهار كتيبه ي بدون تاريخ در مسجد نوشته شده است.

كتيبه ي اول در ساقه ي گنبد به خط نسخ ابتدائي گچبري گرديده كه احتمالا هم سن بناي مسجد است. كتيبه ي فيلپوش ها با خط ثلث زيبائي رقم گرديده كه با توجه به سبك آن احتمالا از دوره ي ايلخاني است. در زير فيلپوشها كتيبه ي بسيار ارزنده اي به عرض حداقل 50 سانتي متر به صورت سرتا سري نوشته شده كه مشتمل بر سوره ي ملك است. اين كتيبه با دو خط موازي در بالا و پايين محدود شده و بالاي خطوط كتيبه كوچك ديگري به خط كوفي نوشته كه احتمالا مربوط به قرن پنجم هجري است.سوره ي ملک  كه به خط نسخ خوانا نوشته شده،با گچ بري هاي بسيار زيبا و طرح هاي اسليمي پر كاري  مزين شده است.

با توجه به شيوه ي معماري و كتيبه هاي موجود و شباهتي كه بناي اين مسجد با ديگر بناهاي دوره ي سلجوقي منطقه دارد، مي توان بناي اصلي را به اواخر قرن پنجم هجري منسوب داشت كه در دوره ي مغول نيز تعميرات و تزئيناتي در آن صورت گرفته است.