بررسی زوایای مختلف فروچاله15متری در خدابنده

پدیدار شدن چاله‌های عظیم در یک آن، اتفاقی باسابقه است و این اتفاق در نواحی دیگر کشورمان هم رخ داده است و به تازگی نیز گودالی عریض و بشقابی شکل با عمق ۱۵ متر ایجادشده است که به بررسی زوایای مختلف آن می پردازیم.
اشراق آنلاین:به تازگی گودالی عریض و بشقابی شکل با عمق ۱۵ متر در روستای شاه محمدلو شهرستان خدابنده ایجاد شده است،ماجرایی که اهالی درباره‌اش می‌گویند:« در آن لحظه احساس کردیم زمین زیر پایمان می‌لغزد،یک چیزی شبیه به زلزله. آرام‌تر و مرموزتر» البته برخی هم چیزی حس نکرده‌اند. اما نکته عجیب تر از این لغزش مرموز زمین، همان گودال بزرگی است که یک دفعه ایجاد شده است.

تصور کنید یکدفعه هزاران تن خاک بلعیده شود! این اتفاق عجیب که برای خیلی از کسانی که از نزدیک شاهد آن بودند حادثه‌ای باورنکردنی بوده، در دنیای زمین‌شناسی به پیدایش «فروچاله»‌ها معروف است.

بیگدلی بخشدار گرماب خدابنده درباره این فرو چاله گفت: این حفره به صورت ناگهانی در وسط یک زمین زراعی گندم ایجاد شده است و حفره ایجادشده هرلحظه درحال عمیق ترشدن است ودرکنارحفره بزرگ چاله های کوچکی هم بوجود آمده است و هم اکنون این حفره آب ، فروچاله ای ۳۰۰ متری را تشکیل داده که عمق آن نیز ۱۵ متر است و هرلحظه احتمال ریزش یکباره این حفره وجود دارد و اهالی روستای شاه محمدلو درشهرستان خدابنده به علت کم آبی در سالهای اخیربه سایر مناطق مهاجرت کردند وهم اکنون این روستا تنها ۱۳ خانوار با جمعیت حدود ۶۰ نفردارد .

علیرضا حاجی‌میری، سرپرست امور منابع آب شهرستان خدابنده نیز اظهار کرد: در پی نشست موضعی زمین در روستای محمد شاهلو از توابع بخش افشار شهرستان خدابنده، کارشناسان شرکت آب منطقه‌ای زنجان از محل بازدید و آنچه گزارش شد این بود که تشکیلات زمین‌شناسی منطقه از نوع سنگ‌های آهکی تبخیری و رسوبات سیلیسی آواره‌ای و ماسه سنگ ژوراسیک سیمانی از جنس سیلیس و کربنات بوده که رسوبات آبرفتی پیلوسن و کوارتز با ضخامت کم بر روی آن قرار گرفته است.

وی افزود: با توجه به اعلام نظر کارشناسان، رسوبات سیلیسی آواره‌ای (ژیپس) و نمک‌های آن دارای سرعت انحلال بالایی بوده و معمولاً باعث ایجاد پدیده‌های کارستی زیادی می‌شود، لذا به نظر می‌رسد وجود ژیپس و ماسه سنگ در منطقه باعث شکل‌گیری سنگ بستر کارستی شده و پدید اخیر هم از نوع فروچاله ریزشی بوده که در اثر فرو ریختن سقف حفرات در سنگ بستر کارستی شکل گرفته و با حرکت نهشته‌های ریزدانه فوقانی به درون حفرات و شکاف‌های موجود سنگ بستر، قطر چاله بیشتر شده است.

حاجی‌میری تصریح کرد: یک دهنه چشمه در فاصله ۶۵۰ متری محل فروچاله و در حاشیه رودخانه تالوار وجود دارد و بنا به اظهار یکی از اهالی منطقه در حدود ۳۵ سال قبل نیز در یک اتفاق مشابه پدیده‌ای این چنین در منطقه به وجود آمده است و این مساله نظریه کارشناسان را قوت می‌بخشد.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه در هنگام نزدیک شدن به محل دهانه این فروچاله دهانه آن ریزش می‌کند، لذا عمق و قطر این محل به صورت تقریبی هشت متر عمق و ۱۶ متر قطر تخمین زده شده و آبی که در روزهای اول در این فروچاله بالا آمده بود اندکی نشست داشته، ولی هنوز هم در فروچاله قابل مشاهده است.

در این گزارش با کمک کارشناسان زوایای مختلف این پدیده عجیب و غریب را بررسی می‌کنیم. به گفته کارشناسان و مدارک موجود، این اواخر علاوه بر شهرستان خدابنده این اتفاق در کبودرآهنگ همدان، کرمان و یزد هم رخ داده است.

هزاران تن خاک، ناپدید شد!

«در خانه نشسته بودم که یکدفعه احساس کردم زمین دارد می‌لرزد. یک لرزش ملایم تقریبا شبیه به لغزیدن. به سرعت از جایم بلند شدم.

با همسر و فرزندانم سراسیمه از خانه خارج شدیم. فکر می‌کردم که زلزله است و حتما پس لرزه‌ای سهمگین به دنبال دارد.

همسرم لرزه زمین را حس نکرده بود و به من می‌گفت خیالاتی شدی، اما وقتی از خانه خارج شدیم چند نفر از همسایه‌ها هم آمده بودند وسط کوچه.

آنها هم لرزه را حس کرده بودند. ۲۰ دقیقه‌ای می‌شد که با همه همسایه‌ها وسط کوچه ایستاده بودیم و دعا می‌کردیم اتفاق بدی رخ ندهد.

در حالیکه با حسرت به خانه‌های‌مان خیره شده بودیم ترس و وحشت لحظه‌ای رهایمان نمی‌کرد. همه در یک شوک خفیف فرو رفته بودیم که یکدفعه صدای وحشتناکی شنیدیم.

همه به سمت ورودی ده سرچرخاندیم؛‌صدا از آنجا بود. پسر میرزا علی در حالی که با سرعت به سمت روستا می‌دوید فریاد می‌زد« صحرا را زمین بلعید!» از حرف‌هایش چیزی دستگیرمان نشد.

بنده خدا خیلی ترسیده بود. برای این‌که معنی حرف‌های عجیب و غریب پسر میرزا را بفهمیم با چند نفر از اهالی همراه او رفتیم به سمت صحرا.

ساعت ۲ بعد از ظهر بود. ۳ ساعت پیش یعنی ساعت ۱۱ از آن مسیر به خانه آمده بودم. آن موقع آب از آب تکان نخورده بود.

اما پسر میرزا می‌گفت درست در وسط جاده خاکی که به صحرا و مزارع ختم می‌شود، یک دفعه یک گودال بزرگ به وجود آمد و با چشم خودش شاهد ناپدید شدن هزاران تن خاک بوده است.

وقتی به محل مورد نظر رسیدیم دیدیم ماجرا حقیقت دارد. دهانه چاله آنقدر عظیم بود که جرات نکردیم نزدیک‌تر برویم. باورکردنی نبود. آخر چطور امکان داشت در یک لحظه هزاران تن خاک به قعر زمین برود.

بی شک میان آن لغزش زمین و این چاله بزرگ یک ارتباط وجود داشت.» این حرفها توصیف مهدی عابدینی است؛ معلم روستای ده کرد شهرستان خدابنده از روزی که فروچاله پدید آمد.

ایران بیابانی!

پدیدار شدن چاله‌های عظیم در یک آن، اتفاقی باسابقه است. این اتفاق در نواحی دیگر کشورمان هم رخ داده است و حتی فروچاله‌هایی بزرگتر و عمیق‌تر ایجاد کرده است.

محمدجواد بلورچی،مدیر کل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناختی و مهندسی سازمان زمین شناسی کشور در این رابطه می‌گوید:«متاسفانه این اواخر بیشتر شاهد فرونشست‌ها و فروچاله‌ها در کشور هستیم.

علاوه بر فروچاله‌ها گزارش‌هایی از فرونشست دشت‌ها تا نیم متر به دست رسیده است که یک هشدار بزرگ است. شکی نیست که در ۵۰ سال اخیر منابع آب‌های زیرزمینی بیرحمانه تاراج شده است.

سطح آب منابع زیر زمینی در این مدت به شدت پایین آمده است که اثرات مخرب آن الان دارد دیده می‌شود. به هرحال اگر دست نجنبانیم پیش بینی وحشتناکی که برخی کارشناسان در مورد اقلیم ایران ارائه داده‌اند محقق خواهد شد.

این‌که، ایران به زودی می‌شود کشوری بیابانی مانند عربستان و اتیوپی!

هرچند این فرضیه برای خیلی از کارشناسان دور از ذهن است اما با کمبود منابع زیر زمینی و پدید آمدن این آثار بر روی سطح پوسته زمین مثل فروچاله‌ها و فرونشست‌ها باید هر اتفاق ناخوشایندی را در مورد اقلیم کشور در نظر گرفت.»
فروچاله‌ها و اسرار زمین لرزه

به گفته آقای بلورچی از نظر کارشناسان فرونشست‌های زمین بی شک به خاطر پایین آمدن سطح سفره‌های آب زیر زمینی است اما در مورد پدید آمدن فروچاله که ناگهان گودال خوفناکی به قطر و ژرفای ده‌ها متر بوجود می‌آورد، دو فرضیه وجود دارد که در ادامه آن‌ها را مرور می‌کنیم.

عده‌ای از کارشناسان زمین شناسی معتقدند که فروچاله‌ها هم درست مانند فرونشست‌ها از فقر خاک بر اثر کم شدن سفره‌های آب‌های زیر زمینی پدید می‌آید. اما در مقابل دانشمندانی این پدیده را با زلزله در ارتباط می‌دانند.

این گروه از کارشناسان معتقدند که می‌شود با پَژوهش بیشتر در مورد فروچاله‌ها به اسرار زلزله پی برد و حتی زمان وقوع َآن را به درستی پیش بینی کرد.

از آنجایی که قبل از به وجود آمدن فروچاله در هر منطقه عده‌ای بوده‌اند که احساس کرده‌اند زمین لرزه خفیفی صورت گرفته است این فرضیه قوت می‌گیرد.

آنها می‌گویند پیدایش فروچاله‌ها هیچ ربطی به کاهش منابع آب زیر زمینی ندارد و این تکه‌ای از قسمت جامد پوسته زمین است که بر اثر زلزله شکسته می‌شود و به قعر زمین می‌رود.

هر دو گروه از دانشمندان مدارک و مستنداتی در رابطه با فرضیه‌شان ارائه می‌دهند. مثلا دانشمندانی که اعتقاد دارند فروچاله‌ها با زلزله ارتباط دارد تحقیق و بررسی کرده‌اند و نتایج آنها نشان می‌دهد فروچاله‌ها در مناطق زلزله‌خیز و فرونشست‌ها در مناطقی که منابع زیر زمینی فقیر است پدید آمده است.

از سوی دیگر بررسی‌های گروه دیگری از دانشمندان نشان می‌دهد که تغییرات در جنس خاک فرونشست‌ها و فروچاله یکسان است و این بدین معناست که فروچاله‌ها نیز مانند فرونشست‌ها ناشی از خالی شدن سفره آب‌های زیر زمینی است.

به هر حال پژوهش‌ها همچنان در این رابطه ادامه دارد و مهمتر از همه این موضوع است که تغییرات بزرگی که این روزها بر روی سطح پوسته زمین ایجاد می‌شود ناشی از دخل و تصرفی است که ما انسان‌ها در توازن منابع زیر زمینی ایجاد کرده‌ایم.

متاسفانه اگر برداشت‌های بی رویه از سفره‌های زیر زمینی همچنان ادامه داشته باشد در آینده نه چندان دور شاهد تغییرات وحشتناک‌تر و بزرگ‌تری روی سطح پوسته زمین خواهیم بود.»